रवीची 5S संकल्पनेसोबतची प्रवासकथा: गोंधळातून स्पष्टतेकडे

 रवीची 5S संकल्पनेसोबतची प्रवासकथा: गोंधळातून स्पष्टतेकडे

रवी नुकताच एका उत्पादन कारखान्यात कनिष्ठ गुणवत्ता विश्लेषक म्हणून रुजू झाला होता. पहिल्याच दिवशी, त्याला आजूबाजूला असणाऱ्या गोंधळाने त्रास होऊ लागला—फाईल्स आणि कागदपत्रांचा ढीग, इकडे तिकडे पडलेली उपकरणं, आणि सतत व्यस्त आणि तणावग्रस्त दिसणारे कर्मचारी. अशा परिस्थितीत तो प्रभावीपणे कसा काम करू शकतो हे त्याला कळत नव्हतं. त्याच वेळी, त्याच्या पर्यवेक्षिका मिसेस मीरा यांनी त्याला 5S संकल्पना शिकवली आणि ही संकल्पना कामात अधिक कार्यक्षमतेसाठी कशी मदत करू शकते हे समजावून सांगितलं.

सेईरी (वर्गीकरण)

मिसेस मीरांनी प्रथम वर्गीकरण करण्याचं महत्त्व सांगितलं. त्याने सुरुवातीला आपला कार्यक्षेत्र नीट लावायचा निर्णय घेतला आणि त्यातल्या गरज नसलेल्या वस्तू दूर केल्या. मीरांनी त्याला त्याच्या टेबलवरील अनावश्यक वस्तू बाजूला काढायला सांगितले आणि आवश्यक तेवढेच ठेवायला सांगितले. रवीने हे लक्षात घेतलं की त्याच्याकडे असलेल्या कामांचाही विचार त्याने निवडूनच करायला हवा. त्याने प्राधान्याने कामाची यादी तयार केली, अनावश्यक विचार दूर केले आणि फक्त महत्वाच्या कामांवर लक्ष केंद्रित केले.

काही दिवसांनी, रवीने त्याच्या विचारसरणीत बदल जाणवला. तो कमी तणावग्रस्त आणि अधिक स्पष्टतेने काम करणारा झाला. त्याचं लक्ष पाहून त्याच्या टीममधले सदस्यही त्याच्या पद्धतीत काम करू लागले.

सेइटन (व्यवस्था)

पुढील पाऊल होतं व्यवस्था. मीरांनी त्याला प्रत्येक वस्तूसाठी एक स्थायी जागा तयार करायला शिकवलं. त्यांनी ड्रॉवर लेबल केलं, साइनबोर्ड लावले, आणि डिजिटल फोल्डरही सुव्यवस्थित केले. आता त्याला नेमकेपणाने सर्व वस्तू मिळू लागल्या आणि कार्यक्षमता वाढू लागली.

रवीने लक्षात घेतले की, ही “व्यवस्था” फक्त त्याच्या टेबलपुरती मर्यादित नव्हती. त्याच्या दिनक्रमातही तो तसंच शिस्तबद्ध पद्धतीने कार्य करायला लागला. त्यामुळे त्याचे काम वेळेत आणि कार्यक्षमतेने पूर्ण होऊ लागले.

सेइसो (स्वच्छता)

सर्व काही व्यवस्थित झाल्यानंतर, मीरांनी रवीला स्वच्छता महत्त्वाचं असल्याचं सांगितलं. प्रत्येक शुक्रवारी, ते आणि त्याची टीम एक तास काढून कार्यक्षेत्र स्वच्छ करायचे, उपकरणांची तपासणी करायचे. या नियमित स्वच्छतेमुळे रवीला त्याच्या कामावर अभिमान वाटू लागला.

काही दिवसांत, रवीची टीमही हे नियम पाळू लागली. स्वच्छ वातावरणामुळे कर्मचारी अधिक आनंदी वाटू लागले.

सेइकेत्सू (प्रमाणित)

काही आठवड्यांनंतर, मीरांनी प्रमाणित करण्याची गरज स्पष्ट केली. त्यांनी चेकलिस्ट, कामाचे नियम, आणि प्रक्रिया तयार केल्या. यामुळे काम अधिक सोपे आणि संगतिवृद्ध झाले. आता प्रत्येकाला नेमके काय करायचे आहे, ते ठरलेले होते.

रवीसाठी, प्रमाणित म्हणजे दिनक्रमात सातत्य आणणे होते. रोज सकाळी तो त्याच्या उपकरणांची आणि कामांची पाहणी करत असे. यामुळे त्याचं दिवस अधिक सुव्यवस्थित आणि कार्यक्षम व्हायला लागला.

शित्सुके (सातत्य)

शेवटी, मीरांनी सातत्य ठेवण्याचं महत्त्व सांगितलं. "हे पाऊल अवघड असलं तरी सर्वात उपयुक्त आहे," मीरांनी सांगितलं. रवीने हळूहळू शिस्त लावली आणि हे 5S नियम त्याच्या रोजच्या कामात अंमलात आणले.

रवीच्या सातत्यामुळे, त्याच्या टीमने देखील 5S संकल्पना स्वीकारली. त्यांचे कार्यक्षेत्र स्वच्छ, सुव्यवस्थित आणि कार्यक्षम राहू लागले. त्याचं परिणाम म्हणजे त्याच्या विभागाचं कार्यप्रदर्शन सुधारलं, गुणवत्ता वाढली, आणि टीममधला ताण कमी झाला.

परिणाम

रवीने 5S संकल्पना फक्त त्याच्या कार्यक्षेत्रासाठीच नाही तर त्याच्या विचारसरणीतसुद्धा अंमलात आणली. यामुळे त्याने कामात नवा आत्मविश्वास आणि प्रेरणा मिळवली. त्याच्या विभागाचं काम सुधारलं, आणि हळूहळू कारखान्याने हा 5S पद्धत इतर विभागातसुद्धा लागू केली.

5S च्या माध्यमातून, रवीने फक्त त्याच्या कार्यक्षेत्राची साफसफाई केली नाही तर त्याने एक नवीन दृष्टिकोन तयार केला. त्याच्या छोट्या-छोट्या आणि सातत्यपूर्ण क्रियांनी संपूर्ण टीमची कार्यसंस्कृती मजबूत केली आणि एक सकारात्मक वातावरण निर्माण केलं.

Dr. Mohite Mentoring

www.drmohitementoring.com